Yakınını Kaybeden Birine Destek Olmak

Değer verdiğiniz biri, kaybettiği bir yakını için yas tuttuğunda, kendisine neler söyleyeceğinizi veya neler yapacağınızı belirlemek çok kolay değildir. Özel alanına müdahale etmekten, yanlış bir şeyler söylemekten veya kişinin kendini daha da kötü hissettirmekten çekinebilirsiniz. Ayrıca, durumu iyileştirmek için elinizden hiçbir şey gelmediğini düşünebilirsiniz. Ancak her ne kadar kaybın yarattığı acıyı ortadan kaldıramasanız da, karşınızdaki kişinin çok ihtiyacı olan teselliyi ve desteği kendisine verebilirsiniz. Yas tutan bir arkadaşınıza veya yakınınıza yardımcı olmanın bir çok yolu vardır. Atılacak ilk adım, o kişiye sizin kendisi ile ilgilendiğinizi bildirmenizdir.

Derin bir Kayıp ve Yas Tutmak Hakkında Bilmeniz Gerekenler

Bir kişinin sevdiği bir yakınını kaybetmesi, bu hayatta yaşanabilecek en zor deneyimlerden biridir. Kaybı yaşayan kişi, depresyon, öfke, suçluluk gibi bir veya birden fazla duyguyu yoğun bir şekilde yaşıyor olabilir. Genellikle kendini kederiyle baş başa kalmış ve yalnızlık içinde hissedebilir. Böyle bir durumda omuzuna yaslanabileceği birinin olması acı çeken kişiye bu süreçte çok yardımcı olacaktır.

Karşınızdaki kişiyi rahatsız etmekten çekinerek kendisine yardım elini uzatmaktan vazgeçmeyin. Karşınızdaki kişinin sizin desteğinize şimdi her zamankinden daha fazla ihtiyacı var. Tam olarak neler söylemeniz gerektiğini bilmeyebilirsiniz. Bu konuda rahat olun. Herhangi bir şeye cevap bulmanıza veya herhangi bir konuda tavsiyeler vermenize gerek yok. Bir kayıp yaşayan ve yas tutan birine yapabileceğiniz en büyük yardım, sadece onun yanında olmaktır. Sizin desteğiniz ve ilginiz o kişinin acısını biraz da olsa dindirebilir ve iyileşme sürecini başlatabilir.




Yas Sürecini Anlamak

Yas tutma ve iyileşme hakkında daha fazla bilgi sahibi olduğunuzda, bu durumdaki bir yakınınıza veya arkadaşınıza daha iyi bir şekilde destek olabilirsiniz.

Yas tutmanın herhangi doğru veya yanlış bir yöntemi yoktur. Keder, her zaman belirgin bir şekilde aşama aşama meydana gelmez. Bazen kendini ani duygusal inişler ve çıkışlar şeklinde gösterebilir. Herkes kendi dünyasında, farklı bir şekilde yas tuttuğu için, karşınızdaki kişiye ne yapması gerektiği veya nasıl hissetmesi gerektiğini söylemekten sakının.

Acı, şiddetine göre bazı aşırı duygu veya davranışlara yol açabilir. Suçluluk duygusu, kızgınlık, çaresizlik ve korku yaşanan genel hislerden bazılarıdır. Yas tutan birisi avazı çıktığı kadar gökyüzüne bağırabilir, ölüm konusunu saplantı haline getirebilir, sevdiklerine karşı hırçınlaşabilir veya günlerce durmadan ağlayabilir. Acı çeken kişinin en çok ihtiyacı olan şey, hissettiği şeylerin normal olduğunu bilmektir. Kederli kişileri yargılamayın veya onların davranışlarını kişisel olarak algılamayın.

Yas tutmanın herhangi bir zaman çizelgesi de yoktur. Bir çok kişi için derin bir kaybın etkileri 18-24 ay sürerken, bazıları için bu süre daha kısa veya daha uzun olabilir. Acı çeken kişiyi hayatına devam etmesi için zorlamayın veya çok uzun süredir yas tuttuklarını düşündürecek şeyler söylemeyin. Bu tarz müdahaleler iyileşme sürecini yavaşlatır.



Sevdiği bir Yakınını Kaybeden Birine Neler Söyleyebilirsiniz?

Yas tutan birini teselli etmeye çalışırken kendinizi garip hissedebilirsiniz. Bir çok insan böyle bir durumda ne söylemeleri veya ne yapmaları gerektiğini çok iyi bilmiyor olabilir. Aşağıdaki örnekler size rehberlik edebilir:

Durumu sözlü olarak kabullenin. Örnek: “______’ın öldüğünü öğrendim.” Burada, ‘öldüğünü’ kelimesini kullanmak önemli. Bu, karşınızdaki kişinin kendini gerçekten nasıl hissettiğine dair konuşmaya açık olduğunuzu gösterir.
Hislerinizi dile getirin. Örnek: “Bu kaybı yaşamana çok üzüldüm.”
İletişiminizde açık olun ve hislerinizi gizlemeyin. Örnek: “Ne söyleyeceğimi bilemiyorum, fakat yanında olduğumu bilmeni istiyorum.”
Desteğinizi belirtin. Örnek: “Senin için ne yapabilirim?”
Karşınızdaki kişiye kendinizi nasıl hissettiğini sorun. Kederli bir kişinin kendini o gün nasıl hissettiğini bildiğinizi varsaymayın.
Kaynak: Amerikan Kanser Birliği



Kederli Birine Yardım Önerileri (1): Onu Şefkatle Dinleyin

Neredeyse herkes, yas tutan birine ne söylemesi gerektiği hakkında endişelidir. Ama karşınızdaki kişiyi nasıl dinleyeceğiniz, ne söyleyeceğinizden çok daha önemlidir. Çoğu zaman, insanlar iyi niyetli bir şekilde, ölüm veya kaybedilen kişi hakkında konuşmaktan çekinir. Ancak yas tutan kişi, yaşadığı kaybın başkaları tarafından da kabul edildiğini, bu konu hakkında konuşmanın çok kötü olmadığını ve sevdiği kişinin unutulmayacağını hissetmek ister.

Karşınızdaki kişinin duygularını ifade etmeye zorlanmaması ile birlikte, kendisinin istemesi halinde yaşadığı acı hakkında konuşabileceğini bilmesi çok önemlidir. Yaşamını yitiren kişi hakkında açık bir şekilde konuşun ve ölen kişinin adı telaffuz edilirse konuyu değiştirmeye çalışmayın. Uygun olduğunu düşündüğünüz bir zaman, tabii ki mahremiyet sınırlarını aşmadan, kederli kişiyi duygularını ifade etmeye davet eden hassas sorular sorun. En basit şekilde, “Konuşmak ister misin?” diye sorabilirsiniz.

Tüm hisleri kabul edin ve onaylayın. Kederli kişinin sizin önünüzde ağlamasının, öfkelenmesinin veya sinirlerinin bozulmasının bir sakıncası olmadığını kendisine belirtin. Kendisinin ne hissetmesi veya hissetmemesi gerektiğine dair mantıksal konuşmalara girmeyin. Kederli kişi, kendi duygularını yargılanma, tartışma yaratma veya tenkit edilme korkusu olmadan ifade edebilmelidir.

Sessiz bir şekilde yanında oturabilirsiniz. Karşınızdaki kişinin içinden konuşmak gelmiyorsa onu zorlamayın. Sadece sessiz varlığınızla bile kendisini teselli edebilir ve destek olabilirsiniz. Eğer aklınıza söyleyecek bir şey gelmiyorsa, samimi bir göz teması kurabilir, hafifçe elini tutabilir veya rahatlatıcı bir şekilde kendisine sarılabilirsiniz.

Kişinin yakınını veya sevdiği kişiyi nasıl kaybettiğini anlatmasına izin verin. Yas tutan kişiler bazen sevdiklerinin ölüm hikayesini tekrar tekrar, en ince ayrıntısına kadar anlatma ihtiyacı hissedebilirler. Sabırlı olun. Ölüm hikayesini tekrar tekrar anlatmak, ölümü irdelemenin ve kabullenmenin bir yoludur. Her anlatımda, acı biraz daha azalır.

Desteğinizi ve tesellinizi, yaşanan kaybı küçümsemeden verin. Acı çeken kişiye hissettiği her şeyin makbul olduğunu söyleyin. Eğer siz de benzer bir kayıp yaşadıysanız ve eğer yardımcı olabileceğini düşünüyorsanız, siz de kendi deneyiminizi paylaşın. Ancak sizden istenmediği sürece herhangi bir tavsiyede bulunmayın, karşınızdakinin kendini nasıl hissettiğini ‘bildiğinizi’ söylemeyin veya kendi yaşadığınız acıyı onunki ile kıyaslamayın.



Kederli Birine Söylenmemesi Gerekenler

“Neler hissettiğini anlıyorum.” — Kimse, bir başkasının ne hissettiğini bilemez veya anlayamaz. Bunu demek yerine, karşımızdaki kişiye kendini nasıl hissettiğini sorabilir ve anlatmak isterse onu dinleyebiliriz.
“Ölüm yaşamın doğal bir parçası.” — Karşımızdaki kişinin o anda duymaya ihtiyacı olan bir şey olmayabilir.
“Hayatında mutlu olabileceğin birçok şey var.” — Karşımızdaki zaten hayatında mutluluk veren şeylerin varlığından haberdar, ama şu anda onun için önemli olan bu değil.
“Şu anda o çok daha iyi bir yerde.” — Kederli kişi buna inanıyor veya inanmıyor olabilir. Bize sorulmadığı sürece, kendi inançlarımızı kendimize saklayalım.
“Ölenle ölünmez. Şimdi hayatına devam etme zamanı.” — Bazen, yas tutan kişi, ölen kişiyi hafızasından çıkarmayı o kişiyi ‘unutmak’ olarak görüp bunu yapmak istemeyebilir. Ayrıca, ölenle ölünmez demesi kolay, ama bunu gerçekten yapabilmek o kadar kolay değil. Yas sürecinde olan bir kişinin kendi düşünce şekli vardır ve bu süreç tamamen kendi bağımsız zamanında ilerler.
“…yapmalısın” veya “…yapacaksın” diye biten cümleler. — Bu tarz cümleler çok fazla yönlendirme içerir ve karşımızdaki kişi tarafından hoş karşılanmayabilir. Bu tarz cümleler yerine “…hakkında ne düşünürsün?” ya da “…yapmak isteyebilirsin” gibi ifadeler kullanabiliriz.
Kederli Birine Yardım Önerileri (2): Pratik Konularda Yardım Teklif Edin

Yas tutan bir çok insan için yardım istemek kolay değildir. Dikkatin ve ilginin üzerlerinde olması yüzünden kendilerini suçlu hissedebilirler, başkalarına yük olduklarını düşünebilirler, ya da yardım istemeyecek kadar bunalımda olabilirler. Belirgin yardım tekliflerinde bulunarak onların hayatını bu zorlu dönemde daha kolaylaştırabilirsiniz. Örneğin; “Bugün markete gideceğim, sana ne alabilirim?” veya “Akşam için sana yiyecek bir şeyler hazırladım. Ne zaman uğrayıp bırakabilirim?”

Yardım etme hakkında elinizden geldiğince tutarlı olun. Mümkün olan her an yas tutan kişinin yakınında olmak, karşınızdaki kişiyi sürekli olarak sizin desteğinizi istemek mecburiyetinden de kurtarır. Ayrıca, açıkça nasıl yardımcı olabileceğinizi sorarak da kederli kişinin sizden yardım isteme konusunda rahat olmasını sağlayabilirsiniz. Ancak unutmayın ki, derin üzüntü yaşayan kişi, bazen ihtiyacı olsa dahi sizi arayacak enerji veya motivasyonu bulamayabilir. Bu yüzden, sizin ara sıra yoklamanızda ve yardıma ihtiyacı olup olmadığını sormanızda fayda var.

İlk Girişimi Siz Yapın

Yas sürecinde olan bir kişiye bir çok pratik konuda yardımcı olabiliriz. Bazı öneriler;

Onlar için ev alışverişlerini yapın ve diğer işlerinde yardımcı olun (fatura ödeme, vb.)
Bir kaç gün dayanabilecek bazı yemekler yapın ve onlara götürün (bakliyat, börek, vb.)
Cenaze işlemleri ile ilgili yardımcı olun
Onun evinde durarak gelen misafirlerin ağırlanmasına yardım edin
Evin temizlenmesine ve/veya çamaşırların yıkanmasına yardım edin
Arabanız varsa bir yerlere gidip işlerini halletmesine yardım edin
Evcil hayvanlar varsa onların dolaştırılmasına yardım edin
Birlikte yürüyüşe çıkmayı ve kafasını dağıtmasını teklif edin


Kederli Birine Yardım Önerileri (3): Uzun Vadeli Destek Verin

Sevdiği birini kaybeden birinin kederi, cenazeden ve misafir ziyaretlerinden çok sonra da devam eder. Acı çekilen sürenin uzunluğu kişiden kişiye değişir. Ama genel olarak, bu süre çoğu insanın zannettiğinden daha uzundur. Karşınızdaki kişinin haftalar, hatta aylar boyunca sizin desteğinize ihtiyacı olabilir.

Uzun vadede destek vermeye devam edin. Bazen telefonda görüşerek, bazen de ziyaret ederek kederli kişi ile sürekli olarak temasta kalın. Ölümle ilgili işlemler bittikten, diğer ziyaretçiler gittikten ve kaybın şoku geçtikten sonra, karşınızdaki kişinin sizin desteğinize çok daha fazla ihtiyacı vardır.

Dış görünüme aldanarak önyargıda bulunmayın. Kederli kişi dışarıdan bakıldığında gayet iyi görünebilir, ancak kendi içinde derin üzüntü içinde olabilir. “Sen kuvvetli bir insansın.” ya da “Çok iyi görünüyorsun.” gibi cümleler söylemekten kaçının. Bu tarz sözler, karşınızdaki kişi üzerinde güçlü görünmeye çalışma veya gerçek hislerini bastırma ihtiyacı yaratabilir.

Bir insanın, sevdiği birini kaybetme acısı bazen hiçbir şekilde yok olmayabilir. Karşınızdaki kişinin yaşamının artık asla eskisi gibi olmayacağı gerçeğine karşı hassasiyet gösterin. Sevdiğimiz birinin ölümünün ardından bir ‘iyileşme’ süreci yaşamayız. Acı çeken kişi bir süre sonra kaybı kabullenmeyi öğrenebilir. Zaman içinde acının yoğunluğu azalabilir, ancak bazen geride kalan üzüntü asla yok olmayabilir.

Yılbaşı, bayram veya kişiye anlam ifade eden özel günlerde daha fazla destek olmaya özen gösterin. Karşınızdaki kişi için, yılın bazı günlerini veya dönemlerini geçirmek, diğer herhangi bir zamandan daha zor olabilir. Doğum günleri, evlilik yıldönümleri genellikle kayıp yaşayan biri için keder kaynağı olabilir. Bu zamanlarda özellikle hassas olmaya özen gösterin. Karşınızdaki kişinin tüm ihtiyaçları için yanında olduğunuzu bilmesini sağlayın.

Kederli Birine Yardım Önerileri (4): Uyarı İşaretlerine Dikkat Edin

Yakın zamanda bir sevdiğini kaybeden ve yas tutan birinin kendini bunalımda hissetmesi, sosyal çevresinden kopukluk yaşaması, veya çıldırmak üzere olduğunu hissetmesi normaldir. Ancak bu durumların zaman içerisinde hafiflememesi ya da tam tersine daha da kötüleşmesi, yaşanan normal kederin ve üzüntünün sürekli bunalım veya klinik depresyon gibi daha ciddi bir soruna dönüşmeye başladığının habercisi olabilir.

Karşınızdaki kişide aşağıdaki durumlardan herhangi birini gözlemlemeniz halinde, özellikle yaşadığı kaybın üzerinden iki aydan fazla süre geçmişse, kendisini uzman desteği alma konusunda teşvik edin.

Günlük yaşamını idame ettirmekte zorlanmak
Sürekli ölüme odaklanmak
Aşırı tatsızlık, öfke veya suçluluk hissi
Kişisel bakımını ihmal etmek
Aşırı alkol veya uyuşturucu tüketimi
Yaşamdan keyif alamama
Halüsinasyonlar
Sosyal yaşamdan çekinme ve içine kapanma
Sürekli çaresizlik hissi
Ölüm ya da intihar hakkında konuşma
Kişinin özel alanını ihlal etmek istemeyeceğiniz için, yas tutan kişiye bu tarz hassas konular hakkında çekincelerinizi aktarmanız çok kolay olmayabilir. Karşınızdaki kişiye doğrudan ne yapması gerektiğini söylemek yerine, kendi hislerinizi dile getirmeye çalışın. Örneğin; “Uzun zamandır uyumuyor olman beni endişelendiriyor. Bu konuda bir uzman desteği almayı düşünür müsün?”

İntihar hakkında yapılan konuşmaları oldukça ciddiye alın.

Eğer yas tutan bir arkadaşınız veya yakınınız intihar etmek hakkında konuşuyorsa, vakit kaybetmeden yardım alın. (Bu yazının yayımlandığı esnada, Türkiye’de hizmet veren bir intihar destek hattı olarak 0 216 633 0 633 numaralı telefon yer almaktadır.)

HAYATİ BİR TEHLİKE DURUMUNDA DERHAL 112’Yİ ARAYIN.

Çocuklara Yaşadıkları Kayıp Konusunda Destek Olmak

Çok küçük çocuklar bile bir yakınını kaybetmenin derin acısını hisseder, ancak kederini nasıl ifade edeceğini etrafındaki yetişkinleri izleyerek öğrenir. Çocuklar bir kayıp yaşadıktan sonra, özellikle de bu kişi bir kardeş veya ebeveyni ise, desteğe, düzene ve dürüstlüğe ihtiyaç duyarlar. Kendilerine bakılacağına ve güvende olacaklarına dair ekstra güvence ihtiyacı duyabilirler. Yetişkin biri olarak, yakınını kaybeden bir çocuğa üzgün olmanın normal olduğunu anlatarak ve kaybetme olgusunu anlayabilmelerini sağlayarak yardımcı olabilirsiniz.

Karşınızdaki çocuğun soracağı tüm soruları bütün açıklığı ile dürüstçe yanıtlayın. Onlara ölümden bahsederken oldukça basit, dürüst ve somut ifadeler kullanın. Özellikle küçük çocuklar, yakınlarının ölümlerinden dolayı kendilerini sorumlu tutabilirler ve gerçeği anlamaları bunun böyle olmadığını görmelerine yardım eder.

Çocuklarla açık iletişim kurmak, onların kendi hislerini sağlıklı bir şekilde ifade edebilmelerini sağlar. Çocuklar genellikle kendilerini hikayeler, oyunlar ve resimlerle ifade ettiği için, kendilerini bu şekillerde ifade etmeye teşvik edin ve yaptıkları şeylerde kayıp ile nasıl başa çıktıklarını gözlemleyin.

Acı Yaşayan Bir Çocuğa Yardım Etmek:

Ne kadar küçük olursa olsun, eğer çocuğun kendisi cenazeye katılmak istiyorsa mutlaka izin verin.
Yaşam ve ölümle ilgili sizin kendi ruhani değerlerinizi ona aktarın veya birlikte dua edin.
Aile olarak düzenli bir şekilde bir araya gelin ve herkesin bu süreci nasıl deneyimlediğini gözlemleyin.
Çocuğunuzun günlük düzenini mümkün olduğu kadar aynen devam ettirin.
Yapılmaması Gerekenler:

Eğer istemiyorsa, bir çocuğu yas tutmaya zorlamayın.
Yanlış veya kafasını karıştıracak mesajlar vermeyin (Örneğin; “Büyükannen şu anda uyuyor”, vb.)
Bir çocuğa, başkaları kızabileceği için ağlamaktan vazgeçmesini söylemeyin.
Bir çocuğu kayıptan uzak tutmaya çalışmayın. Çocuklar, yetişkinlerin tahmin edebileceğinden çok daha fazla şey algılarlar. Onları yas sürecinin içine dahil etmek uyum sağlamalarını ve acının üstesinden gelmelerini kolaylaştırır.
Kendi gözyaşlarınızı bastırmayın. Çocuğunuzun önünde ağlamaktan çekinmeyerek, ona kendi duygularını ifade etmenin bir sakıncası olmadığı mesajını verebilirsiniz.
Çocuğunuzu kendi üzüntünüzü yüklediğiniz bir sırdaşınız haline getirmeyin. Bunun yerine kendiniz için başka destek kanalları araştırın.


KAYNAK




SPONSOR